پیرمرد و دریا

ارنست همینگوی برای رمان پیرمرد و دریا برنده‌ی جایزه‌ی نوبل و در سال 1953 برنده‌ی جایزه‌ی پولیتزر شده است. او نویسنده‌ای تجربه‌گرا بود که در طول زندگی با شرکت در جنگ به استقبال مرگ رفت. زخم‌های زیادی که برداشت، بر تن داستان‌هایش نیز حک شده‌اند. رمان پیرمرد و دریا به گفته‌ی خود همینگوی عصاره‌ی همه‌ی زندگی و هنر اوست، اثری سمبولیک و چندلایه که در عین سادگی و صراحت و ایجاز، سرشار از ناگفته‌هاست. برخی از منتقدان، این رمان را هنرمندانه‌ترین اثر او می‌دانند.

انسان برای شکست آفریده نشده.

پیرمرد و دریا شاهکار جاودان ارنست همینگوی است.

در داستان پیرمرد و دریا انسان شکست نمی­‌خورد

او پیرمردی­‌ست تنها، لاغر و نحیف، با چین‌­های عمیقی در پشت گردنش و لکه‌­های پوستی ناشی از آفتاب حاره­ای روی گونه­‌ها که 84 روز دست خالی به کلبه‌ی فقیرانه‌­اش بازگشته و اکنون در روز هشتاد و پنجم به دریا می‌­رود تا بخت رفته‌­اش را به هر قیمتی که شده، بازگرداند. اما پیرمرد تنها قهرمان این قصه‌ی شگفت‌­انگیز نیست، دریا اینجا، در جهانی که همینگوی می‌­آفریند موجودیتی زنده و ملموس دارد، بدون آن­که وارد فانتزی شود.

دریا در قصه‌ی پیرمرد و دریا به‌سان داستان اودیسه‌ی هومر عرصه‌ی حماسه‌­آفرینی انسان است با طبیعت. پیرمرد و دریا همان‌­گونه که خود ارنست همینگوی نیز گفته، عصاره‌ی زندگی و هنر اوست و اگر تنها همین داستان را می‌­نوشت، باز هم همینگویِ تأثیرگذار قرن می‌­شد.

علاوه‌­بر سانتیاگویِ پیر و پسرکِ دستارش، ماهی غول‌­پیکری که شانس آخر پیرمرد است، بی­‌آنکه چهره‌ی‌ روشنی داشته باشد یا حرف بزند، شخصیت دیگر داستان است که هویتی انسانی می­‌یابد تا آنجا که پیرمرد خود را شبیه ماهی یا ماهی را شبیه خود می‌­داند و در تمام طول داستان او را برادر خطاب می‌­کند.

پیرمردِ ماهی‌گیر با این­که برای ماهی دل می‌­سوزاند و با او همدردی می‌­کند، اما می‌­داند که چاره­‌ای جز کشتن او ندارد؛ زیرا شکار این ماهی بیش و پیش از آن­که به کار امرار معاش پیرمرد بیاید، برای امید او به زندگی و حفظ غرورش ضروری‌­ست.

پیرمرد و دریا داستان امید است

داستان جدال برای پیروزی و نام و ننگ. همین مفهوم است که معنای عمیق این داستان را که بی‌­شباهت به دریای زیبا و بی‌­رحم و عمیق قصه نیست، به اسطوره­‌ها نزدیک می­‌کند و این راز جاودانگی پیرمرد و دریاست. داستان آخرین و تمام تلاش­‌های سانتیاگو که زمانی قهرمان مچ‌­اندازی بوده برای حفظ تنها عنصری که انسان را در برابر دیگران و خودش سرپا نگه می‌­دارد و آن غرور است.

اکنون پیرمرد به دریا می­رود تا وارد بزرگ‌­ترین جنگ زندگی‌­اش شود و هماورد بزرگ‌­ترین ماهی­‌ای شود که ساکنان شهر ساحلی تاکنون به چشم دیده‌­اند، اگر چه این تمام ماجرا نیست و دریا سرنوشتی دیگر برای او بافته است.

شاهکار همینگوی انسان را در تساوی با دیگر حیوانات طبیعت قرار می­‌دهد که چون شکارچیان برای حفظ بقا مجبور به شکار هستند. حیواناتی که قوانین طبیعت را رعایت می­‌کنند، اما چاره­‌ای جز کشتن و تغذیه کردن از یکدیگر ندارند. پس همینگوی به عمیق‌­ترین و ابتدایی‌­ترین مفهوم انسان، حتی انسانی شهری­‌شده می‌پردازد و برای داستانش دو قهرمان در نظر می‌­گیرد: پیرمرد و ماهی. با این حال، نام اثر، پیرمرد و دریاست، زیرا جدال ماهیگیر پیر را همچون عظمت دریا کرانه‌ای نیست. جدالی که نویسنده برای آن شکستی در نظر نمی­‌گیرد و می‌­گوید:

« انسان برای شکست آفریده نشد، انسان ممکن است نابود شود، اما شکست نمی­‌خورد».

و این جمله همه‌ی آن چیزی است که داستان می­‌خواهد بگوید؛ همینگوی نابودی و مرگ را شکست نمی­‌پندارد، اگر انسان با تمام توانش مبارزه کرده باشد. انسانی که در جدالش با زندگی تنها می­‌نماید، همچون پیرمرد بر عرصه‌ی پهناور دریا.